Braziliaanse wraak werpt vraag op: kunnen clubs hun spelers thuishouden?

Door: Dannick Luckson en Cas de Jong

Premier League-clubs gaven spelers afkomstig uit landen van buiten de EU in de voorbije interlandperiode geen toestemming om af te reizen naar landen op de 'rode lijst' van het Verenigd Koninkrijk. Zo weerhield Liverpool bijvoorbeeld Mohamed Salah ervan om zich bij de Egyptische nationale ploeg te melden voor de WK-kwalificatiewedstrijd tegen Angola, al mocht hij wel meedoen in en tegen Gabon. Als de 29-jarige aanvaller voet aan Egyptische grond had gezet, moest hij bij terugkomst in Engeland tien dagen in quarantaine. Liverpool vreesde de fysieke gevolgen voor Salah van een quarantaineperiode en zou hem daardoor eventueel ook in de wedstrijden tegen Leeds United (uit, op 12 september) en Crystal Palace (thuis, op 18 september) moeten missen. Bovendien wees Liverpool op de 'onzekere situatie' die heerst in landen die door de Britse gezondheidsautoriteiten op de rode lijst zijn geplaatst.

Overigens nam Liverpool hetzelfde standpunt in bij andere internationals uit landen op de rode lijst. Zo mochten Alisson, Fabinho en Roberto Firmino ook niet afreizen naar Brazilië voor de WK-kwalificatiewedstrijden tegen Chili, Argentinië en Peru. Liverpool verbood Braziliaanse spelers vorig seizoen ook al om naar Zuid-Amerika te reizen voor interlandverplichtingen, waarna mede daardoor besloten werd om de start van de WK-kwalificatiecyclus uit te stellen. Alle Premier League-clubs weigerden spelers naar Brazilië te sturen, maar woensdag activeerde Braziliaanse voetbalbond een speciale regel van de FIFA, waardoor acht Premier League-spelers vijf dagen lang, tussen 10 en 14 september, niet mogen uitkomen in clubverband. De 'wraakactie' van Brazilië heeft betrekking op Brazilianen die onder contract staan bij Liverpool, Manchester City, Chelsea, Manchester United en Leeds United.

Brazilië zet Premier League-clubs hak met activeren FIFA-regel

Brazilië wil van in totaal acht spelers voorkomen dat ze komend weekeinde actief zijn in de Premier League.Lees artikel

In maart van dit jaar gaven clubs uit de Ligue 1 in Frankrijk door de Franse regelgeving in eerste instantie ook geen toestemming aan de spelers met internationale verplichtingen om in een land buiten de Europese Unie te gaan voetballen. Gevolg hiervan was dat Memphis Depay hierdoor niet voor het Nederlands elftal zou kunnen uitkomen in de uitwedstrijden tegen Turkije (24 maart) en Gibraltar (30 maart). Depay schakelde daarom via Twitter de hulp in van de Franse president Emmanuel Macron. "Franse regering, mag ik alsjeblieft naar mijn nationale team maandag? Dat zou eerlijk zijn, aangezien jullie allemaal een uitzondering maken voor het Franse nationale team dat ook buiten Europa reist om wedstrijden te spelen." Uiteindelijk mochten Depay en andere spelers alsnog aansluiten bij de nationale teams die buiten de Europese Unie speelden.

In deze bijdrage geeft BMDW Advocaten een overzicht van de regels omtrent het vrijgeven van spelers aan nationale teams in een 'normale' situatie en de uitzonderingen in de COVID-19-pandemie.

FIFA-regels
In beginsel kunnen voetbalclubs spelers niet beletten internationale oproepen te aanvaarden. In de FIFA-reglementen staat uitdrukkelijk dat clubs verplicht zijn om hun geregistreerde spelers vrij te geven aan een nationaal vertegenwoordigend team als zij door een bond worden opgeroepen. In de reglementen van FIFA worden de principes uiteengezet die het oproepen van nationale teams beheersen.

De basisregel is dat clubs verplicht zijn hun geregistreerde spelers vrij te geven aan de nationale elftallen van het land waarvoor de speler op grond van zijn nationaliteit speelgerechtigd is, indien een speler door de betrokken bond wordt opgeroepen. Clubs en spelers kunnen in hun onderlinge arbeidsovereenkomsten niet afwijken van deze verplichting.

De verplichting om spelers vrij te geven geldt echter alleen gedurende de internationale windows van de door FIFA vastgestelde International Match Calendar (waaronder de Olympische Spelen bijvoorbeeld niet vallen) en clubs hoeven spelers niet vrij te geven voor meer dan één groot internationaal seniorentoernooi in een jaar. Een internationale window is in beginsel altijd een periode van negen dagen die begint op maandag en eindigt op dinsdagavond. Spelers moeten dan de ochtend na een internationale window terugreizen naar hun club. In dit kader zijn bonden ook verplicht clubs te voorzien van een reisschema. Tijdens zo'n periode mag een bond in beginsel twee wedstrijden spelen. Gezien de hoeveelheid wedstrijden die nog gespeeld moeten worden in de kwalificatiereeksen voor het WK heeft de FIFA echter in veel gevallen besloten het aantal wedstrijden te verhogen. Gedurende de windows in maart en september 2021 mochten de bonden die aangesloten zijn bij UEFA (zoals de KNVB) bijvoorbeeld drie in plaats van twee wedstrijden spelen, en is de internationale window met één dag verlengd tot woensdag.

Bonden die een speler willen oproepen voor een interlandwindow of internationaal toernooi moeten de betreffende speler en zijn club ten minste vijftien dagen voordat de internationale window aanvangt op de hoogte stellen van zijn selectie. Een club moet de oproep van de nationale bond dan binnen zes dagen aanvaarden. Een speler die ten minste vijftien dagen van tevoren is opgeroepen door zijn bond mag vervolgens tijdens de periode die is vrijgegeven, of had moeten worden vrijgegeven niet uitkomen voor zijn club. Dit speelverbod geldt dus indien de speler rechtsgeldig is opgeroepen maar de club hem niet vrijgeeft of niet laat gaan vanwege een blessure. In de reglementen van FIFA stond tot 2016 ook expliciet dat deze periode verlengd kan worden met vijf dagen indien een speler niet wilde of kon voldoen aan zijn oproep (bijvoorbeeld vanwege de voornoemde redenen). Hoewel deze tekst door FIFA is aangepast, lijkt het mede gezien het feit dat in de regels nog steeds naar een additionele periode van vijf dagen wordt verwezen, en gezien het feit dat FIFA bij de aanpassing heeft aangegeven dat het alleen om een tekstuele versimpeling ging, alsof deze verlengde periode van vijf dagen nog steeds van toepassing is indien een speler niet aan een oproep wil of kan voldoen. Het lijkt nu alsof een aantal Premier League-clubs die hun Braziliaanse spelers deze maand bij de club hebben gehouden in de knel komen met deze vijfdagenregel. Hoewel de nationale competities vaak stilliggen tijdens internationale windows, komt het geregeld voor dat internationale wedstrijden op andere continenten (denk aan de Afrika Cup) gespeeld worden tijdens Europese competities. Ook deze oproepen moeten clubs in beginsel dus accepteren.

Wanneer een speler opgeroepen wordt door een nationale bond buiten de FIFA-kalender om, dus bijvoorbeeld voor de Olympische Spelen of een trainingskamp voorafgaand aan de FIFA-window, zal het voor deze speler enkel mogelijk zijn om deze oproep te aanvaarden wanneer daarover overeenstemming wordt bereikt met zijn club. Wanneer deze bepalingen worden geschonden, kan de FIFA sancties opleggen. Geschillen tussen clubs, spelers en nationale teams worden voorgelegd en beslecht door een intern orgaan van FIFA.

Hoewel clubs in beginsel dus in dienen te stemmen met een vertrek binnen de window, zullen drie uitzonderingen op deze regel worden besproken: i) spelers die bedankt hebben voor de nationale ploeg; ii) geblesseerde spelers; en tot voor kort iii) spelers die vallen onder de Covid-19-uitzonderingen. Ten aanzien van die laatste categorie is het echter goed om te benadrukken dat deze uitzonderingen per 1 mei 2021 zijn vervallen.

Spelers die bedankt hebben voor de nationale ploeg
Gezien het grotendeels vrijwillige karakter van het internationale voetbal staat het een speler vrij om een internationale oproep af te wijzen of zelfs om zich uit het internationale voetbal terug te trekken wanneer hij dat wil. Dit moet de speler in kwestie dan wel zelf schriftelijk aangeven aan zijn nationale bond. Zo bedankte Bas Dost bijvoorbeeld voorgoed voor Oranje toen hij doodongelukkig terugkeerde van zijn laatste interlandtrip. "Het gevoel dat ik ermee wilde stoppen, heb ik heel lang weggedrukt. Zoiets doe je niet, vond ik", zei hij aanvankelijk nog. Maar toen hij in de tweede interland onder Koeman geen speeltijd meer kreeg, wist hij genoeg. Toch wilde hij eerst zijn emoties laten zakken, zodat hij een weloverwogen beslissing kon nemen. "Dat ik me een week lang echt verrot gevoeld heb, heeft de doorslag gegeven."

Wanneer een speler zich niet rechtsgeldig heeft teruggetrokken uit het internationale voetbal, kan deze in principe nog worden opgeroepen door zijn bond. Omdat spelers die zijn opgeroepen niet mogen uitkomen voor hun club tijdens de internationale window, kan zich in het geval dat een speler die is opgeroepen niet rechtsgeldig afzegt, maar toch bij zijn club blijft, de vraag voordoen deze speler wel mag uitkomen in nationale clubcompetities tijdens de internationale windows. Dit probleem heeft zich bijvoorbeeld in 2017 voorgedaan toen Allan Nyom en Joël Matip tijdens het Premier League-seizoen ineens verschenen in de (voor)selectie van Kameroen. Hoewel zij uit voorzorg een aantal wedstrijden aan de kant zijn gehouden door hun club, vanwege het risico om een niet-speelgerechtigde speler op te stellen, kregen ze uiteindelijk groen licht van FIFA om wedstrijden in de nationale competitie te spelen.

Geblesseerde spelers
Geblesseerde spelers hoeven zich uiteraard niet te melden bij hun nationale ploeg. Ook zal de club bij lichte blessures terughoudend zijn om een speler naar zijn nationale ploeg te sturen. Clubs zijn op basis van de FIFA-regelgeving immers verplicht om zorg te dragen voor de verzekering tegen blessures en ongelukken tijdens internationale windows. Alleen indien een speler (tijdelijk) volledig arbeidsongeschikt raakt tijdens een internationale window zal een club worden gecompenseerd door FIFA. Het is ook denkbaar dat de medische staf van een club en spelers samenspannen om een blessure te overdrijven, waardoor zij vervolgens niet aan een internationale wedstrijd kunnen deelnemen. Om dit te ondervangen heeft FIFA een verplichting voor spelers in de regelgeving opgenomen om zich medisch te laten keuren door een door de bond aangewezen arts.

Voormalig Manchester United-manager Sir Alex Ferguson stond bekend om zijn voortdurende gevechten met bondscoaches over het al dan niet deelnemen van Red Devils voor hun land. In 1997, bijvoorbeeld, was Ferguson zeer uitgesproken over zijn wens om te voorkomen dat zijn spelers zich zouden aansluiten bij de Engelse selectie voor een vriendschappelijke toernooi voorafgaand aan het WK, Le Tournoi de France.

Terwijl Gary Neville, David Beckham, Paul Scholes en Andy Cole deel uitmaakten van het team dat Le Tournoi won, beargumenteerde Ferguson: "De laatste jaren hebben we gemiddeld vijftig wedstrijden gespeeld en dit seizoen zal niet anders zijn. Dan zijn er nog de interlands en vriendschappelijke interlands. Het is zo'n belasting en met jonge spelers is het niet te doen." De afkeuring van de Schotse manager over spelers die deelnamen aan vriendschappelijke interlands hield aan gedurende zijn tijd op Old Trafford, waarbij Roy Keane, Nemanja Vidic en anderen in het kruisvuur terecht kwamen.

Een ander opmerkelijk voorbeeld komt uit 2019, toen Bayern München in de clinch lag met de Duitse nationale bond (DFB) over het idee dat bondscoach Joachim Low Marc-Andre ter Stegen zou kunnen verkiezen boven Manuel Neuer. Bayern-president Uli Hoeness waarschuwde de DFB tegen de keuze voor de Barcelona-keeper en vertelde BILD: "We zouden dat nooit accepteren. [Als Bayern op de hoogte wordt gebracht van de verandering] voordat het gebeurt, zullen we geen spelers meer naar de nationale ploeg sturen."

Oliver Bierhoff, technisch directeur de Duitse bond, wees de bewering van Hoeness van de hand en verwees naar de FIFA-regels. Niet lang na het gebral van Hoeness over Neuer, verhinderde Bayern twee spelers om zich aan te sluiten bij hun nationale teams: David Alaba met Oostenrijk en Lucas Hernandez met Frankrijk. "We hebben ons standpunt en we hebben een plicht tegenover de spelers", zei sportief directeur Hasan Salihamidzic. "Als bij de spelers een blessure wordt geconstateerd, is het duidelijk dat ze niet inzetbaar zijn."

Wijzigingen in regelgeving door COVID-19
Op 13 maart 2020 maakte de FIFA bekend dat door de Covid-19-pandemie spelers en clubs tot eind 2020 onder bepaalde omstandigheden mochten bedanken voor hun internationale verplichtingen. FIFA zag in dat de veiligheid en de gezondheid van de spelers het belangrijkst is en paste daarom de eigen regels tijdelijk aan. Indien de club de speler toch liet gaan, mocht ook de speler zonder problemen zijn selectie voor zijn land weigeren. Zowel de club als de speler hoefde, wanneer de Covid-uitzondering van toepassing was, bij weigering niet te vrezen voor een straf. De uitzondering werd in februari 2021 verlengd tot 1 mei 2021 en is momenteel dus niet meer van toepassing.

In het door de FIFA opgestelde, ruim 140 pagina's tellende protocol 'Return to Football' van september 2020 heeft de wereldvoetbalbond het spelen van internationale wedstrijden tijdens de Covid-pandemie proberen vorm te geven. Onderdeel hiervan was de mogelijkheid om spelers, onder andere vanwege de gezondheidsrisico's, niet vrij te geven. Als een voetballer minimaal vijf dagen in quarantaine of zelfisolatie zou moeten voor of na een interland en er werd door de autoriteiten geen uitzondering gemaakt voor voetballers, mocht zijn club weigeren om de speler af te staan aan de nationale bond. Ook als er reisbeperkingen waren naar de speellocatie, of op de terugweg, hoefden de clubs hun spelers niet vrij te geven.

Om de mogelijkheid een oproep te weigeren juridisch mogelijk te maken diende FIFA ook de regels met betrekking tot het vrijgeven van spelers aan nationale ploegen in de eigen reglementen te wijzigen. Hierin werd opgenomen dat de bovenstaande verplichting om spelers vrij te geven niet van toepassing was indien:

I. er sprake is van een verplichte quarantaine- of zelfisolatieperiode van ten minste vijf (5) dagen bij aankomst in:
a) de locatie van de club die verplicht is de speler af te staan aan een bondsteam; of
b) de plaats waar een wedstrijd van een vertegenwoordigend team zal plaatsvinden; of

II. er een reisbeperking is naar of vanuit een van beide plaatsen (a. of b. hierboven) en
III. aan spelers van een vertegenwoordigend team geen specifieke vrijstelling van de desbetreffende autoriteiten met betrekking tot bovenstaande beslissingen is verleend.

Een club kon dus, indien aan bovenstaande eisen werd voldaan, weigeren een speler vrij te geven. Het recente voorbeeld van Argentijnse spelers die gehoor gaven aan een oproep van hun bond en vervolgens door lokale autoriteiten in Brazilië van het veld zijn verwijderd gezien het feit dat in dat land een quarantaineplicht gold, zij hun papieren onjuist hadden ingevuld en er geen vrijstelling voor voetballers was, roept echter de vraag op of FIFA niet wat voorbarig is geweest door het vrijgeven van spelers weer te verplichten.

Conclusie
Clubs zijn verplicht om hun geregistreerde spelers vrij te geven aan de landenteams als zij door een bond worden opgeroepen. Gezien het grotendeels vrijwillige karakter van het internationale voetbal staat het een speler bijvoorbeeld vrij om een internationale oproep af te wijzen of zelfs om zich uit het internationale voetbal terug te trekken wanneer hij dat wil. Dit moet de speler in kwestie dan wel zelf schriftelijk aangeven aan zijn nationale bond. Wanneer een speler zich niet rechtsgeldig terug heeft getrokken uit het internationale voetbal zal deze dus nog kunnen worden opgeroepen door zijn bond. Ook geblesseerde spelers hoeven zich niet te melden bij hun bond. Wanneer de bond twijfels heeft over een blessure, mag deze wel een arts naar de speler sturen om zelf te checken of deze daadwerkelijk geblesseerd is.

Door de Covid-19-pandemie mochten spelers en clubs tot 1 mei 2021 onder bepaalde omstandigheden bedanken voor hun internationale verplichtingen. FIFA zag in dat de veiligheid en de gezondheid van de spelers het belangrijkst is en paste daarom de eigen regels tijdelijk aan. Als een voetballer minimaal vijf dagen in quarantaine of zelfisolatie zou moeten voor of na een interland, mocht zijn club weigeren om de speler af te staan aan de nationale bond. Ook als er reisbeperkingen waren naar de speellocatie, of op de terugweg, hoefden de clubs hun spelers niet vrij te geven. Deze uitzondering ging echter niet op wanneer bij de isolatieplicht of reisbeperking een uitzondering was gemaakt voor voetballers. Recente ontwikkelingen roepen de vraag op of deze uitzondering niet iets te vroeg is ingetrokken.