Hoe een catastrofale schop een potentiële Premier League-ster vernielde
Slechts drie miljoen euro hoefde het Arsenal van Wenger over te maken om Diaby zestien jaar geleden over te nemen van AJ Auxerre. De middenvelder krijgt enorme schoenen om te vullen, namelijk die van Arsenal-legende Patrick Vieira, die een half jaar eerder naar Juventus is vertrokken. Diaby gaat echter niet gebukt onder die druk en dwingt als jong talent direct veel speelminuten af. De middenvelder maakt daarin een erg goede indruk en de fans van Arsenal lopen vanaf de eerste seconde met hem weg. De voetbalwereld ligt aan zijn voeten.
Diaby is de belichaming van een box-to-box-middenvelder, een speler met veel loopvermogen, een uitstekende passer en dribbelaar bovendien. De Fransman is gezegend met snelheid en kracht en combineert dat met uitzonderlijke lichtvoetigheid. Diaby moet Vieira, een van de sterren uit the Invincibles die in 2004 ongeslagen kampioen werden met Arsenal, vervangen, maar is eigenlijk niet met zijn landgenoot te vergelijken. Diaby voegt aanvallende impulsen toe aan zijn elftal, waar Vieira toch vooral de balansbewaker was.
1 mei 2006. Arsenal beleeft Europees een superseizoen en heeft de finale van de Champions League bereikt, over zestien dagen tegen Barcelona. In de Premier League gaat het minder voortvarend en de ploeg van Wenger moet in de slotfase van de competitie alle zeilen bijzetten om in ieder geval vierde te worden, waarmee voorronde Champions League wordt veiliggesteld. Die dag gaat Arsenal op bezoek bij Sunderland, Diaby staat in de basis naast Cesc Fàbregas en Alex Song. The Gunners staan bij rust al met 0-3 voor en spelen de wedstrijd in de tweede helft op de automatische piloot uit.
Zo ook Diaby, die als de blessuretijd al loopt een bal verovert op het middenveld. De bal springt enkele meters van zijn voet, maar hij is er precies op tijd weer bij om hem door te tikken naar Emmanuel Eboué. Televisiekijkers horen meteen daarna een enorme schreeuw uit hun toestel komen, een die ook niet meer ophoudt. Het gaat door merg en been. De onophoudelijke brul komt uit de mond van Diaby, die zojuist ongelofelijk hard is geraakt door Dan Smith. De linksback van Sunderland heeft, ogenschijnlijk uit frustratie, een keiharde tackle ingezet op de rechterenkel van Diaby. Het gewricht breekt onder dat geweld. Weg Champions League-finale.
"Het was een unieke situatie", blikte Diaby tien jaar later terug tegenover France Football. "Ik moest geopereerd worden en werd per auto naar het ziekenhuis in Londen gebracht. Een vier uur lange rit, maar ik mocht niet bewegen, ik zat onder de pijnstillers. De clubdokter was bij me. Ik was niet aan het huilen, maar ik was heel boos. Ik voelde dat die tackle bewust was gemaakt, ondanks dat er nog maar een minuut te spelen was. Als iemand bewust inkomt om je te raken, dan voel je dat als speler." Smith, de dader van de aanslag, kreeg slechts een gele kaart van scheidsrechter Dermot Gallagher.
Diaby vergaat in het ziekenhuis van de pijn en krijgt vrijwel direct een desastreuse boodschap. "De artsen vertelden me dat ik een enorme hoeveelheid mobiliteit in mijn rechterenkel had verloren. Om dan te bedenken dat ons volledige lichaamsgewicht rust op onze beide voeten..." Diaby krijgt te horen dat de blessure het einde van zijn carrière kan betekenen. Er zijn liefst drie operaties voor nodig om zijn enkel te herstellen, maar Diaby keert terug. Na acht maanden revalideren maakt Diaby in januari 2007 zijn rentree voor Arsenal.
Goed nieuws, zou je denken, maar die fatale middag in Sunderland had het begin van het einde ingeluid, zo zou al snel blijken. "Toen ik terugkwam op het veld, wist ik dat er iets anders was", zei Diaby later. "Ik was veel flexibiliteit in mijn enkel verloren, ik was niet meer zo snel als daarvoor. Zonder die blessure had mijn carrière er zeker anders uitgezien. Ik begon daarna vaak geblesseerd te raken. De problemen met mijn spieren van daarna hadden zeker te maken met mijn enkelblessure."
Diaby zou nog tot 2015 voor Arsenal spelen, maar miste in die periode meer wedstrijden dan hij er kon spelen. Als hij fit was, dan speelde hij. Tussen 2007 en 2010 haalde hij een respectabel aantal van 104 officiële wedstrijden. Af en toe zag de voetbalwereld een glimp van zijn klasse. Zo dartelde hij in september 2007 langs twee verdedigers van Derby County, om de bal van 22 meter vol in de kruising te jassen. Hoewel hij constant geplaagd werd door lichte blessures, speelde hij in het seizoen 2009/10 liefst 40 officiële duels bij Arsenal. Hij dwong er een basisplaats mee af in het Franse elftal op het WK 2010, dat voor les Blues dramatisch verliep en er al na drie groepsduels op zat.
Vanaf dat moment ging het snel bergafwaarts. Diaby was steeds vaker en steeds langer afwezig door blessures en speelde in het seizoen 2010/11 slechts twintig wedstrijden. In de zomer daarna werd Diaby opnieuw geopereerd aan de enkel die in 2006 was gebroken. Het hielp niet, want in de jaren daarna was de Fransman nauwelijks nog op het veld te bewonderen: nog maar 22 keer verscheen Diaby tussen 2011 en 2015 aan de aftrap bij Arsenal. Een afgescheurde voorste kruisband in 2013 bleek achteraf de genadeklap voor zijn carrière.
Het werd steeds zeldzamer, maar heel soms liet Diaby toch nog blijken het voetballen absoluut niet verleerd te zijn. In september 2012 behaalde Arsenal een knappe 0-2 overwinning op bezoek bij Liverpool. Diaby beheerste die dag op Anfield het gehele middenveld en werd na afloop overladen met complimenten door Ian Wright. De Fransman viel op met balveroveringen en had ook in balbezit uitstekende voortzettingen in huis. "Alles wat hij vandaag gedaan heeft, was spot on", zei Wright, oud-spits van Arsenal, bij BBC's Match of the Day. "Hij houdt het nice en simpel. Alles wat hij vandaag deed was simpel. Hij houdt Arsenal in beweging."
Wedstrijden zoals die in 2012 tegen Liverpool zouden zéér spaarzaam worden voor Diaby. In 2015, toen Diaby 28 was en op de toppen van zijn kunnen had moeten acteren, verloor ook Wenger het geloof in zijn oogappel. Diaby kreeg geen nieuw contract bij Arsenal en tekende bij Olympique Marseille. Ook in zijn thuisland had de middenvelder grote moeite om wedstrijdfit te raken. In zijn eerste seizoen speelde hij slechts vier wedstrijden, daarna volgde wéér een operatie aan zijn enkel, wéér een revalidatietraject. Diaby was in 2017 nog maar twee keer te zien in het shirt van Marseille.
Diaby vertrok bij l'OM, maar wilde van geen opgeven weten. Een bijna twee jaar lange poging om terug te komen in het profvoetbal volgde. Op 25 februari 2019 kondigde de toen 32-jarige Diaby alsnog zijn afscheid aan. "Dit is het juiste moment", zei hij destijds. "Al een aantal jaar is het voor mij moeilijk geweest om terug te keren door veel fysieke problemen. Het is een moeilijke beslissing, maar ik heb lang nagedacht over mijn beslissing en ik voel me er goed bij. Na Marseille gaf ik mezelf een jaar om terug te komen, maar het was moeilijker dan ik dacht, en ik heb besloten te stoppen." Hoe goed Diaby zonder alle ellende had kunnen worden, zal voor altijd een onbeantwoorde vraag blijven. Duidelijk is wel dat de onfortuinlijke Fransman nooit tot volle wasdom is kunnen komen.
