Michel van Egmond: 'Johan Derksen bulderde mijn naam en riep: 'Wat is dit?''
Kopstukken is te zien op YouTube en als podcast te beluisteren via o.a. Spotify en Apple Podcasts!
Door Justus Dingemanse & Thijs Verhaar
Zoals iedereen heeft ook Van Egmond zijn huis grondig opgeruimd in de coronatijd. Gewoon eens weggooien wat je niet meer nodig hebt en lekker herinneringen ophalen bij wat je tegenkomt. Ook zijn eerste zelfgeschreven krantenartikel dook daardoor op: een stukje in de inmiddels ter ziele gegane Zoetermeersche Courant. "Met een kneiter van een fout erin! Ik had als zeventienjarige het woord 'gemakkelijk' verkeerd geschreven in de titel", glimlacht hij nu, zichzelf afvragend hoe hij vanuit daar is uitgegroeid tot een van de meest gevierde schrijvers van de voetbaljournalistiek. "Ik wilde het graag, maar had toen helemaal niet het idee dat ik die kwaliteiten had. Wel vond ik het meteen een magische wereld. Opeens kon ik de telefoon pakken om iemand die ik niet kende van alles te vragen en diegene voelde zich dan ook nog verplicht om overal antwoord op te geven."
Hoewel hij in de 35 jaar daarna talloze functies heeft bekleed, is hij in de kern niet veel veranderd. Nog altijd omschrijft hij zichzelf als 'iemand die op zoek is naar verhalen en probeert te leven van de pen'. Nieuwsgierigheid is zijn drijfveer en de voetbalwereld blijft hem onverminderd boeien. Alleen voelt hij zich tegenwoordig meer schrijver dan journalist. Krantenstukjes zijn verleden tijd, want inmiddels heeft hij meer dan vijftien boeken op zijn naam staan, waarmee hij drie keer de NS Publieksprijs in de wacht sleepte. Lang niet gek voor iemand die naar eigen zeggen nooit aan carrièreplanning heeft gedaan en altijd maar ziet wat de toekomst hem brengt. "Eigenlijk is mijn loopbaan tot nu toe precies zo verlopen als mijn reportages. Ik begin gewoon ergens aan en dan gebeuren er vanzelf dingen. Je slaat een pad in, gaat op weg en dan zie je wel."
Zo dacht hij ooit een paar maanden voor Feyenoord media te gaan schrijven, maar dat bleek een avontuur van vijftien jaar te worden, waarin hij warme gevoelens voor de club ontwikkelde. "Ik heb het idee dat Ajax-supporters genieten van voetballers die verder van hen af staan. Gasten die er goed uitzien en dingen doen die jij niet kunt: Godenzonen. Feyenoord-fans zoeken juist meer de vergelijking. Ze houden van Ed de Goeij, omdat hij ook 's middags thuis zijn boterhammetjes at en gekke broeken droeg", stelt hij. "En Christian Gyan stond na de wedstrijd vaak op de tram te wachten om naar huis te gaan. Dan stond je hem eerst met 40.000 man toe te juichen en daarna zat je naast hem." Ook tussen Johan Cruijff en Coen Moulijn, misschien wel de twee grootste iconen van beide clubs, zat een groot verschil. "Johans telefoonnummer werd door zijn omgeving strikt geheim gehouden, terwijl Coen gewoon in het telefoonboek stond."
Dat alles maakte dat Van Egmond als Hagenees steeds meer een zwak kreeg voor de Rotterdammers. Zo mengde hij zich vorig jaar ook in het debat rondom Feyenoord City. "Klopt, al was dat een beetje een misverstand. Ik vind dat Feyenoord moet doen wat het beste is voor de club. Daar lig ik ook niet wakker van, maar het enige wat ik wilde zeggen is dat men niet voorbij moet gaan aan de sentimentele waarde van De Kuip", verduidelijkt hij. "Het is niet voor niets dat mensen daar stiekem de as van hun overleden vader uitstrooien. Of dat ze als laatste wens hebben om nog een keer met bed en al naar het stadion te gaan om Willem van Hanegem een handje te geven. Het stadion is meer dan stenen. Het is een plek die bij families hoort en dat is ook wat waard. Natuurlijk is het waar dat De Kuip een half verrotte bak is die niet aan alles meer voldoet, maar het sentiment moeten ze ook meenemen in de overweging."
Hij moet lachen als hij terugdenkt hoe hij in vijftien jaar tijd van freelancer uitgroeide tot baas van Feyenoord Media. Later werd hij onder leiding van Johan Derksen adjunct-hoofdredacteur bij het weekblad Voetbal International, deed hij zijn eerste televisieklus bij Holland Sport, greep hij een aanbod aan om eindredacteur te worden van Voetbal Inside en kwam zo nadrukkelijk in de buurt van de mensen waar hij uiteindelijk zijn meest gelezen boeken over schreef: Topshow, Gijp en Kieft. Dat is zijn carrière in een notendop. Hoewel er volgens hemzelf geen enkele lijn in zit, is er toch een overeenkomst te vinden: overal kon hij observeren en dingen opschrijven zoals hij het ziet. "Eigenlijk is dat precies wat ik doe. Ik ga zelden met een vooropgezet plan ergens heen. Ik wil kijken wat er gebeurt en dat zo goed mogelijk opschrijven. Het scheelt ook dat ik urenlang naar slap gelul kan luisteren. Naar dingen waarvan ik weet dat ik er niets aan ga hebben. Dat is een kwaliteit van mij. Ik houd het makkelijk een paar uur vol, in de hoop dat er daarna een zin komt waarvan ik denk: ja, die moest ik hebben!"
Zo besloot hij in 2016 een boek te schrijven over zaakwaarnemer Rob Jansen, omdat hij eens liet vallen dat hij nog nooit een e-mail had verstuurd en ook niet van plan was dat ooit te gaan leren. "Hoe kan hij nou in godsnaam in een weekend zes spelers verkopen voor meer dan twintig miljoen euro, terwijl hij geen idee heeft hoe hij moet mailen? Dan ben ik meteen nieuwsgierig, moet ik dat gewoon weten", legt de auteur uit. Het is tekenend voor zijn werkwijze. Hij is altijd op zoek naar een bijzonder detail om zich vervolgens volledig op de achterliggende gedachte te kunnen storten. "Als kind had ik dat al. Dan lette ik met mijn vader op welke stopwoordjes mensen hadden, zochten we naar eigenaardigheden of rare gewoontes. Achteraf denk ik zeker dat dat mijn schrijven heeft beïnvloed."
Van Egmond maakte in zijn beginjaren als journalist snel naam voor zichzelf door met veel humor te schrijven over de sport. Aangemoedigd door grote namen als Hugo Borst, Matthijs van Nieuwkerk en Henk Spaan ontwikkelde hij zijn eigen stijl. "Dat kwam doordat ik op een gegeven moment een beetje afknapte op voetbal. Het was in de tijd dat ik bij Feyenoord Media werkte, rond 2000. Ik kende de spelers niet meer zo goed, vervreemdde langzaam van het wereldje en vond het ook niet leuk dat naast mij grote groepen supporters 'Hamas, Hamas, Joden aan het gas' zongen. Niemand die er iets van zei en ik ook niet…", vertelt hij schuldbewust. "Dat was het moment waarop ik het losliet om het heel serieus te benaderen. Ik besloot voetbal te gaan beschrijven zoals ik het zie: als een losgeslagen circus waar je ontzettend om kunt lachen. Sinds ik het zo zie en beschrijf, geniet ik me suf. Dan kan je geen betere wereld hebben dan voetbal en ik heb ook geluk gehad dat Johan Derksen me als hoofdredacteur van Voetbal International alle vrijheid gaf om op mijn manier te schrijven."
Wel moest Derksen even wennen aan zijn stijl als columnist. Voor zijn allereerste column in VI ging hij met vriend en collega Marcel van Roosmalen op pad voor een verhaal over de nieuwe mascotte van Vitesse. "Ik ben naar Arnhem gegaan om die valkenier te spreken. Zijn ene oog was uitgepikt door een andere vogel, die adelaar vloog steeds weg en ik heb die dag verschrikkelijk gelachen." Na het inleveren van zijn eerste stuk moest hij meteen op het matje komen bij Derksen. "'VAN EGMOND!', bulderde hij over de redactie. 'Wat moet ik hiermee?', vroeg hij terwijl hij het papiertje omhoog hield. Van te voren had ik hem al gewaarschuwd dat mijn stijl nogal afweek van hun meer serieuze benadering en ik was niet van plan die te veranderen. 'Nou dan is meneertje heel kort columnist!'" Toen Derksen doorkreeg dat zijn nieuwe aanwinst het ook prima vond om weer te vertrekken draaide hij bij: 'Ach jongen, neem het niet zo serieus. Schrijf alleen de volgende keer even over voetbal in plaats van over een pratende vogel'.
Van Egmond kijkt er met plezier op terug: "Hij is de beste hoofdredacteur met wie ik ooit heb gewerkt." Hij roemt dat zijn voormalige chef altijd voor zijn redactie opkwam en neemt een verhaal over Gillette als voorbeeld: "Destijds schreef ik een verhaal dat bij de grootste sponsor van VI niet zo in de smaak viel. Dan word je toch even zenuwachtig, maar Johan zei gelijk dat ze hun scheermesjes maar in hun reet moesten steken als ze het er niet mee eens waren. Het is enorm fijn als iemand je zo in bescherming neemt", knikt hij. "In die tijd is er door zijn ouderwetse manier van leiding geven ongetwijfeld ook veel talent verloren gegaan, maar ik voelde me als een vis in het water met zoveel vrijheid." Hij leerde van hem dat het belangrijk is mensen te laten doen waar ze goed in zijn en als zijn stukken maar op tijd af waren, mocht hij alles zelf doen en regelen: "Nieuwsjagen en wedstrijdverslagen maken waren niet mijn kracht, dus hoefde ik me daar nooit mee bezig te houden."
De gebeurtenissen op het veld kunnen hem nu eenmaal niet zo boeien als de drijfveer van de spelers. Daar is hij naar op zoek, maar hij betrapt maar weinig actieve voetballers op echte diepgang. Als voorbeeld noemt hij de interviews na een wedstrijd, die volgens hem bol staan van de leugens. Dat gebeurt volgens hem zo vaak dat we het niet eens meer herkennen als onwaarheden. "Elke zondagavond zien we wel een spits die drie keer heeft gescoord en dan zegt dat het voor hem het belangrijkst is dat het team wint en dat het niet zoveel uitmaakt wie scoort. Dat horen we elke week en elke keer is het weer een leugen", schampert hij. "Ik moet daar erg om lachen. Wat heeft dat nou voor zin?" Het antwoord op die vraag geeft hij vervolgens zelf. "Kennelijk is er behoefte aan om dat te horen. Allerlei kijkersonderzoeken wijzen uit dat we graag topspelers in beeld willen zien, maar ik vind het een krankzinnige redenering om die gesprekjes uit te zenden als ze helemaal niets te vertellen hebben."
Dat laatste heeft volgens hem ook deels te maken met de manier van vragen stellen. Van Egmond vertelt hoe hij ooit thuis op de bank lag, terwijl hij een interview met toenmalig bondscoach Bert van Marwijk op televisie zag. Na afloop belde hij de trainer op om hem te zeggen dat hij alle antwoorden van tevoren al kon geven. "Toen vroeg hij of ik me ooit had afgevraagd hoe dat komt. 'Als ik vijfhonderd keer per dag dezelfde vragen krijg, is het dan mijn taak als trainer om vijfhonderd keer een ander antwoord te geven?' Dat vond ik heel interessant", aldus de auteur, die naar eigen zeggen zelf bijna altijd de vraag krijgt of hij vrienden is geworden met degenen over wie hij schrijft. "En het valt me op dat het ook heel vaak over geld gaat, dus ik ben blij dat dat nu een keer niet aan de orde komt."
Hoewel hij tegenwoordig zijn brood verdient als fulltime boekenschrijver, was er ook een tijd dat hij eindredacteur was bij de tv-show van Voetbal Inside (de voorloper van Veronica Inside). Oude bekende Johan Derksen benaderde hem voor die klus, in de wetenschap dat Van Egmond nooit eerder een programma had geleid. "Ik vroeg hem wat ik dan moest doen en hij zei dat het vast geen hogere wiskunde zou zijn, haha. 'Kom aanstaande maandag gewoon een uurtje naar Hilversum en dan leggen ze het wel uit'." Zo gezegd, zo gedaan. Van Egmond sloeg weer eens een nieuw pad in en daar stond hij opeens als eindredacteur van een van de meest spraakmakende televisieprogramma's van de afgelopen twintig jaar. "Ik deed voor het eerst die deur open en zag daar zeker twintig man met apparaten die ik nog nooit had gezien. En allemaal keken ze mij aan met de vraag wat ze moesten doen. Het was een groot gekkenhuis, maar wel hartstikke leuk."
Hij legt uit dat het als eindverantwoordelijke zijn voornaamste taak werd om te zorgen dat Wilfred Genee, René van der Gijp en Johan Derksen geen ruzie kregen tijdens of na de uitzendingen. "Ik moest zorgen dat het niet helemaal uit de hand liep. Eigenlijk was het een heel atypisch baantje", blikt hij terug. "Normaal gesproken zet de redactie een lijn uit en controleert de eindredacteur of het goed gaat. Hier ging het compleet anders. Wij draaiden de boel om en besloten te gaan reageren op wat die drie in de studio deden. Als een trainer mij berichtte dat hij het niet eens was met wat Johan op dat moment zei, verbond ik hem live door naar de uitzending. Het was een enorme chaos, maar wat mij aan de gang hield, was dat ik al snel in mijn achterhoofd had dat ik hierover zou gaan schrijven."
En dat deed hij. Voor het boek Gijp kreeg hij de NS Publieksprijs en een jaar later won hij die trofee opnieuw met zijn boek over het drugsverleden van Wim Kieft. Met beide mannen maakte hij later nog een tweede boek en hij is momenteel bezig met een biografie over Johan Derksen. Het is nog afwachten wanneer dat exact in de schappen komt te liggen, maar het zal ongetwijfeld veel stof doen opwaaien. "Ik krijg sowieso wel vaak reacties. Gelukkig vaker positief dan negatief", aldus Van Egmond. Zeker met het boek over René van der Gijp. Een vrouw heeft me bijvoorbeeld verteld dat haar man het in de laatste dagen van zijn leven een paar keer heeft gelezen. Het boek is in zijn kist gelegd en Casper van Eijk zei me dat het het meest gelezen boek is op de chemo-afdeling. Fijn dat ook daar dan even gelachen kan worden."
Toch hoeft het voor hem niet altijd humoristisch te zijn. In het tweede boek over Van der Gijp gaat het bijvoorbeeld over het overlijden van de moeder van diens zoon, terwijl ook het verslavingsverleden van Kieft bepaald geen luchtig onderwerp is. "Als kers op de taart zou ik graag ooit nog eens een belletje krijgen van een homoseksuele topvoetballer die op dat moment nog actief is. Puur omdat zoiets er nog niet is. Tegenwoordig zijn er misschien wel 10.000 voetbalboeken - waar ik zelf ook debet aan ben - maar dit blijft een van de grootste taboes." De schrijver hoopt dus iemand te vinden die hem opbelt en zegt dat hij zijn verhaal graag eens op een goede manier naar buiten wil brengen. "Ik heb helaas geen aanwijzingen dat het gaat lukken, maar het zou wel een keer tijd worden. Het zou een enorme doorbraak betekenen en vooral ook een goed boek opleveren."
Dat laatste is voor hem het belangrijkste. Natuurlijk vindt hij het fijn dat oud-Feyenoorder Christian Gyan uit de schulden raakte door de verkoop van zijn biografie en natuurlijk is hij blij dat de openbaring van Kieft hem veel goeds heeft gebracht, maar de basis blijft voor hem een goed boek. "In dit geval is het alleen heel moeilijk om iemand te vinden die erover durft te praten. Wim is er ook twintig jaar niet klaar voor geweest om over zijn verleden te vertellen en het is onmogelijk om te voorspellen wat het voor de carrière betekent van de eerste voetballer die als homoseksueel naar buiten treedt. Natuurlijk zijn ze er wel, maar ik schat de kans klein dat ze zich melden. Wel wil ik nogmaals benadrukken dat ik het verhaal graag zou maken als er een voetballer is die erover twijfelt om naar buiten te treden."
Kopstukken is te zien op YouTube en als podcast te beluisteren via o.a. Spotify en Apple Podcasts!
