Het Tsjechische loopwonder dat op EK's op zijn best was
Door Sander Grasman
Een paar tellen voor hij zich de geschiedenisboeken in lepelt, lijkt de stralende toekomst van Karel Poborsky nog in de kiem gesmoord te worden. Met meer geluk dan wijsheid caramboleert de bal via twee Portugese verdedigers echter alsnog perfect in zijn loop en ligt plots de weg open naar het vijandelijke strafschopsgebied. De altijd onstuimige Vitor Baia stormt naar voren om zijn doel te verkleinen, maar dan doet de Tsjech wat niemand verwacht. Met een huizenhoge lob verschalkt hij de doelman en schiet daarmee zijn land voorbij de op voorhand favoriete Portugezen.
Dennis Bergkamp was de meester van de stift. Keer op keer slaagde hij erin de bal met een subtiele en precieze voetbeweging net ver genoeg over de doelman te buigen. Wat Poborsky deed had daar weinig mee te maken. Hoe de middenvelder met de ijzeren longen de bal over de uitlopende Baia schepte was niet bepaald artistiek of verfijnd, maar wel effectief. Al was de speler zelf aanvankelijk bang dat hij de bal over het doel gewipt had.
#OnThisDay @ #Euro96 Karel Poborsky scored that scoop lob over Portuguese goalkeeper Vitor Baia as the Czech Republic progressed to the Semi Finalpic.twitter.com/iLCWX7uF6M
— 80s&90sFootball ? (@80s90sfootball) June 23, 2024
De Tsjechische ploeg was in 1996 een van de weinige lichtpuntjes op een EK dat niet bepaald oogstrelend voetbal opleverde. Drie jaar nadat de Slowaken zich hadden afgescheiden van hun buren, was het EK in Engeland het eerste grote toernooi van het jonge Tsjechië. Met een grotendeels onbekende, jeugdige selectie vol spelers uit de eigen competitie, hielden weinigen rekening met hen als mogelijke kanshebber.
Niemand keek er dus erg van op toen Duitsland met 2-0 te sterk bleek in de eerste groepswedstrijd, maar na het volgende duel veranderde dat volledig. Mede dankzij twee talenten die na dit toernooi een mooie transfer zouden maken, werden gli Azzurri verslagen: 2-1. Een jeugdige Pavel Nedved maakte namelijk op aangeven van Poborsky de openingstreffer, waarna landgenoot Radek Bejbl tegen tien Italianen uiteindelijk het winnende doelpunt maakte.
"Niemand verwachtte iets van ons", blikte Poborsky, die twee jaar eerder zijn internationale debuut maakte bij de eerste interland van Tsjechië, later terug op dit toernooi. Dat de Tsjechen floreerden onder deze omstandigheden bleek wel vanaf die wedstrijd tegen Italië. "We waren de underdogs en konden alleen maar verrassen."
#OnThisDay 1996 Czech Republic beat Italy 2-1 at Euro '96. Pavel Nedved snuck in to open the scoring early on ??????pic.twitter.com/gv0yiDmY8v
— Football Remind ?? (@FootballRemind) June 14, 2023
De middenvelder was destijds met zijn 24 jaar nog betrekkelijk jong, maar ook geen piepkuiken, en had net een geweldig eerste seizoen in de Tsjechische top achter de rug bij Slavia Praag, waar hij goed was voor dertien doelpunten en in Europa verraste met het bereiken van de halve finale in de UEFA Cup. Dat vertrouwen namen hij en zijn Slavia-ploeggenoten Bejbl, verdediger Jan Suchopárek en Vladimír Šmicer, die later zes seizoenen op Anfield zou spelen, duidelijk mee naar Engeland.
Na een sensationeel gelijkspel in het afsluitende duel met Rusland (3-3), blijkt de overwinning op de Italianen doorslaggevend voor kwalificatie voor de kwartfinale, waarin Portugal wacht. Bij afwezigheid van Pavel Nedved (ziek) en Patrik Berger (schorsing) zijn alle ogen in Praag en omstreken gericht op Poborsky. Tegen de technisch vaardige Portugezen is standhouden het devies en wordt er gehoopt op een opleving van hun nieuwbakken ster. Die volgt na iets meer dan een uur spelen. De legendarische lob blijft onbeantwoord, waardoor de Tsjechen zich mogen opmaken voor een halve finale tegen Frankrijk.
De Fransen hebben een ronde eerder het Nederlands elftal op de knieën gekregen na penalty's en ook nu draait het uit op een loterij vanaf de stip. FC Nantes-middenvelder Reynald Pedros groeit daarin uit tot de schlemiel door als enige van de twaalf nemers te missen. Poborsky is een van de zes Tsjechen die allemaal feilloos raakschieten.
Als Oliver Bierhoff in de finale niet als supersub zijn moment of fame had gepakt, hadden de Tsjechen het verrassende kunstje van de Denen op het EK '92 herhaald. Hoewel de Duitse spits van Udinese tweemaal doel trof, waarvan de laatste de Golden Goal was die die Mannschaft de titel bezorgde, was het Poborsky die achteraf door de UEFA werd uitgeroepen tot Man van de Wedstrijd.
Karel Poborsky in action for Manchester United. pic.twitter.com/7Vff5yrRP2
— 90s Football (@90sfootball) October 24, 2023
Zijn transfer naar Manchester United had hij op dat moment al te pakken. Sir Alex Ferguson was eerder al bij hem langsgegaan en had daar andere kapers het nakijken gegeven. De stap naar Engeland bleek echter geen succes. De middenvelder was opgegroeid achter het IJzeren Gordijn, in een klein plaatsje vlak bij de Oostenrijkse grens, waar niet Engels maar Russisch standaard in het lespakket zat. Poborsky sprak dus geen woord Engels, toen hij na dat EK de overstap maakte naar de rijkste club van de wereld, in de rijkste competitie van de wereld.
Het was niet zijn enige struikelblok in Engeland. In die periode was de Class of '92 net aan het doorbreken op Old Trafford en met David Beckham stond misschien wel het meest gekoesterde talent op de Tsjech zijn plek. Na een kleine anderhalf jaar koos de kilometervreter eieren voor zijn geld en trok hij naar Portugal, om daar te gaan spelen voor Benfica.
In het Estádio da Luz hervond hij zijn oude vorm, werd al na een half seizoen uitgeroepen tot speler van het seizoen en weer twee jaar later dong met Lazio opnieuw een duurbetaald sterrenensemble naar zijn diensten. Het werd andermaal een teleurstelling en zo keerde de verloren zoon zes jaar na zijn vertrek alweer terug naar zijn geboorteland. In 2002 tekende hij een contract bij Sparta Praag.
Karel Poborský vs Braga, 1998. pic.twitter.com/5fPzeOa3jc
— 90s Football (@90sfootball) August 6, 2021
In de herfst van zijn carrière laat hij nog één keer internationaal van zich horen. Op het EK 2004 in Portugal zijn de Tsjechen sterker dan ooit. Twee gouden generaties worden daar door trainer Karel Brückner samengesmolten tot één symbiotisch geheel. Nedved en Poborsky willen nog een keer schitteren, terwijl Tomás Rosicky en Milan Baros een prachtige toekomst voor zich lijken te hebben.
In de groep des doods met Duitsland, Nederland en kanonnenvoer Letland is Tsjechië vooraf niet meteen favoriet, maar na een stroeve start tegen de Letten, wordt mede dankzij Advocaats beruchte wissel van Paul Bosvelt voor Arjen Robben een 0-2 achterstand tegen Nederland omgedraaid tot een 3-2 zege en een paar dagen later zorgt een overwinning op Duitsland zelfs voor een perfecte groepsfase.
Als vervolgens ook de Denen op overtuigende wijze aan de zegekar worden gebonden, lijken de Grieken een aperitiefje richting de finale. De mannen van Otto Rehhagel hebben echter al bewezen een moeilijk te bespelen opponent te zijn en ook de Tsjechen breken niet door de Griekse muur heen. En zo winnen niet de aanvallende Tsjechen dat EK, maar gaan uiteindelijk tegen ieders verwachting in Angelos Charisteas en co met de beker aan de haal.
Czech Republic: the dark horses - featuring Nedved, Rosicky, Cech, Poborsky and Baros - who set Euro 2004 alight. https://t.co/CCphoRUd4d pic.twitter.com/hjy5LJZ0qI
— These Football Times (@thesefootytimes) February 13, 2018
In 2007 beëindigt Poborsky zijn loopbaan. De laatste twee seizoenen was hij teruggekeerd bij SK Dynamo Ceské Budejovice, de club waar het ooit voor hem begon. In 2016 kwam hij weer even in het nieuws, toen naar buiten kwam dat hij op het randje van de dood had gebalanceerd. Aan een teek die zich in zijn baard had genesteld - de oud-middenvelder gaat inmiddels met een hipster-uiterlijk door het leven, inclusief hip hoedje en dus volle baard - had hij de Ziekte van Lyme overgehouden en moest hij zelfs enige tijd in een kunstmatige coma worden gehouden.
Intussen is hij gelukkig weer helemaal hersteld en als analist voor de Tsjechische televisie doet hij verslag van dit EK, waar hij schoorvoetend moest toezien hoe Cristiano Ronaldo zijn assistrecord op Europees kampioenschappen verbrak.
