Het bijzondere geheim achter het WK-succes van Cody Gakpo
Door Mart Oude Nijeweeme
Nooit eerder slaagde een Oranje-international erin om in al zijn eerste drie WK-wedstrijden het net te vinden. Gakpo werd bovendien pas de tweede speler ooit die zijn ploeg drie keer in één WK-groepsfase op een 1-0 voorsprong wist te zetten, na de Italiaan Alessandro Altobelli in 1986. De buitenspeler van PSV, tijdens dit WK fungerend als nummer 10 of spits in een tweemansvoorhoede, trof doel tegen Senegal, Ecuador en Qatar en deed dat met links, met rechts en met het hoofd. Alleen Wesley Sneijder kreeg dat in het verleden voor elkaar, tijdens het WK in 2010 in Zuid-Afrika.
Het zijn zomaar wat cijfers die Vrielink niet verbazen. Vorig jaar januari kwam de tactiekcoach in contact met Gakpo. Met Marten de Roon, Joël Veltman en Stefan de Vrij stond hij in het verleden ook al spelers van het Nederlands elftal bij. Van de huidige lichting Oranje-internationals is Gakpo de enige. De twee leerden elkaar kennen via de advocaat van de voetballer. "Zijn advocaat staat ook een andere speler bij die ik begeleid, William Troost-Ekong. Op die manier is het balletje gaan rollen. Hij heeft mij in contact gebracht met Sidney Gakpo, de broer van Cody, en zo is de samenwerking tot stand gekomen."
Proefballon
Vrielink heeft zelf geen voetbalachtergrond. Hij komt uit Groningen, basketbalde vroeger op professioneel niveau bij Donar. Na de opleiding Leraar Lichamelijke Opvoeding (ALO) te hebben gevolgd besloot hij zich op het voetbal te storten. Zeven jaar geleden zag hij een gat in de markt en liet hij een proefballon op met het broertje van een teamgenoot. De speler in kwestie speelde destijds bij FC Groningen Onder 19 en wisselde beelden uit met Vrielink. "Als gymdocent analyseerde ik al het gedrag van kinderen, dat vond ik heel interessant. Dat heb ik vertaald naar de voetballerij. Ik kwam erachter dat ik die jongen na een paar sessies al tactisch kon beïnvloeden in de keuzes die hij maakte op het veld."
Nu, ruim zes jaar later, is Vrielink eigenaar van een bedrijf met 24 coaches in veertien verschillende landen en begeleidt hij zowel jeugdspelers als spelers die op het WK actief zijn. Vrielink: "We roepen altijd dat we beter willen worden en hard werken, maar de vraag is hoe we echt tactisch beter kunnen worden. Welke tips op detailniveau geven we spelers nou echt om tactisch beter te worden? In mijn ogen is de basketbalwereld op dat gebied veel verder ontwikkeld dan de voetbalwereld. De diepteloopacties die ik nu bijvoorbeeld met Gakpo behandel, komen eigenlijk uit het basketbal. In het voetbal wordt alleen maar gesproken over de steekpass en diep lopen."
Vrielink haalt het doelpunt tegen Senegal aan. Op aangeven van Frenkie de Jong kopte Gakpo in de slotfase de bevrijdende 1-0 tegen de touwen. "Hij heeft bij Oranje een hele andere rol dan bij PSV", aldus Vrielink. "Bij PSV heeft hij in een jaar tijd hele grote stappen gemaakt aan de linkerkant. De manier van diepgaan, de bal vragen en opeisen. Bij Oranje staat hij zowel rechts in de spits als op 10. Motorisch is alles omgekeerd. Dat vraagt om aanpassingsvermogen en daar zijn we mee bezig. De goals die hij maakt zijn geen spitsengoals. Het zijn teamgoals, tussen de linies ontstaan. Cody is ook niet van de typische spitsengoals. De ontwikkeling die hij doormaakt zit vooral in de efficiëntie."
De woorden van Vrielink worden gestaafd door de cijfers van statistiekenbureau Opta. Gakpo is dodelijk effectief, scoorde dit WK met al zijn drie schoten op doel (vijf doelpogingen in totaal) en schoot dit toernooi pas 0,3 Expected Goals bij elkaar. Zijn overprestatie van +2,7 is de hoogste van alle spelers op het WK 2022. De PSV'er laat daarmee onder meer Bukayo Saka (+2,4), Kylian Mbappé (+2,3), Álvaro Morata (+1,9) en de reeds uitgeschakelde Ritsu Doan (+1,5) achter zich. Gakpo creëerde bovendien de meeste kansen van alle Oranje-spelers: negen stuks. Davy Klaassen en Frenkie de Jong volgen met twee gecreëerde kansen.
Vrielink hecht veel waarde aan de efficiëntie. "In plaats van vijftien dribbels maken, vijf keer dribbelen. Creativiteit is ook begrijpen welk moment je diep moet gaan en welk moment je in de bal moet komen. Daar moet hij efficiënt in worden en daar hameren we veel op. We hebben het over het creëren van kansen, niet over goals en assists. Een goal of een assist is het gevolg van goed gedrag. Wij zetten in op het goede gedrag van Cody. Waar zijn plafond ligt? Wereldtop. Er zit nog heel veel rek in. Als ik zie welke stappen hij afgelopen jaar gemaakt heeft, zie ik nog heel veel rek."
Na elke wedstrijd heeft Vrielink een persoonlijke analyse met Gakpo. Via FaceTime. Het duo bespreekt welke taken voor de wedstrijd zijn meegegeven en in hoeverre deze zijn uitgevoerd. Wie denkt dat Vrielink met zijn persoonlijke begeleiding in het vaarwater van de hoofdtrainer zit, heeft het mis. "Wat ik merk is dat al snel wordt gedacht dat ik aan de tactiek van de trainer zit. Maar een trainer coacht een speler niet dat hij een hercheck moet doen. En ook niet op de lichaamscoördinatie. Die details trainen wij wel. Negentig procent van wat wij bespreken heeft niets te maken met de teamtactiek. Wij willen de speler individueel ontwikkelen. Door ons aan te passen aan de trainer en de speelwijze van het team, presteert de speler beter. Dat gaat heel mooi samen."
Onbekend
Alleen in Nederland begeleidt Vrielink al zo'n vijftig spelers. Ook bij Ajax, Feyenoord en PSV. De tactiekcoach krijgt vaak de opmerking dat wat hij doet, ook binnen profclubs gedaan zou moeten worden. Tot op heden gebeurt dat veel te weinig, meent hij. "We zijn nu een samenwerking met Cambuur Onder 21 aangegaan. Daar doen we de hele selectie. Als eerste club in Nederland. In het buitenland werken we al met meerdere clubs samen. Ik weet niet of het door de cultuur in Nederland komt, maar het zegt wel iets. Ik heb clubs geïnformeerd over wat wij doen. Sommige clubs beweerden dat zij dat ook doen, terwijl wij spelers van hen aan het begeleiden waren op dat moment. Hoewel wij dit al zeven jaar doen, is het nog heel onbekend bij trainers en de voetbalwereld in het algemeen."
Vrielink ziet dat sporten als basketbal en hockey veel verder zijn op dit gebied. De eerste twee jaar heeft hij zich verbaasd, daarna besloot hij het naast zich neer te leggen. "Het is blijkbaar zoals het is. Als je doet wat je altijd deed, word je niet beter. Je ziet dat er steeds nieuwere technologieën en innovaties zijn. Maar wat ik vooral mis in de voetballerij is het stukje gedragsverandering. Hoe laat ik een speler bewust beter presteren? Waarom dribbel je in? Waarom geef je een bepaalde pass? De spelers die wij begeleiden zeggen allemaal hetzelfde. De dingen die wij tegen ze zeggen, hebben ze nog nooit van hun leven gehoord. In de NBA is dit heel normaal. In de voetballerij nog niet."
Uiteindelijk is het Vrielinks doel om spelers individueel beter te laten presteren. Hij ziet zichzelf als coach, niet als analist. Dat clubs niet inzien dat tactische begeleiding op individueel niveau en gedragsverandering van essentieel belang is voor het creëren van marktwaarde, gaat er bij hem niet in. Hij noemt Ajax en AZ als clubs die in de jeugd trainers hebben lopen die gespecialiseerd zijn in talenten. Maar ook bij de A-selectie zouden die trainers moeten lopen. "Elke club moet minimaal twee of drie individuele coaches hebben om spelers beter te maken. Je kan een miljoen stoppen in een nieuwe speler of in drie mensen die de hele selectie beter maken. Wij geloven in dat laatste."
Mbappé
Net als elke voetballer, durft ook Vrielink te dromen. Ooit hoopt hij Kylian Mbappé in zijn stal te krijgen. "Ik zou hem constanter willen maken in zijn loopacties. Ik vind dat hij te veel meters maakt en niet de juiste timing heeft in zijn loopacties", aldus Vrielink. "Daar kan hij veel progressie in boeken. Je ziet hem soms twintig meter doorlopen zonder dat de bal komt. Vaak zie je al dat de kans klein is dat die bal gegeven gaat worden. Binnen Nederland is het mooi om met de jonge jongens te werken. Frenkie de Jong, Matthijs de Ligt. Maar ook aanvallers als Noa Lang en Xavi Simons. Ik zou bepaalde kwaliteiten van hen willen verfijnen. Ik ben heel benieuwd hoe Simons zich gaat ontwikkelen."
Wat Oranje betreft hoopt Vrielink vooral dat er snel een einde komt aan de negatieve tendens. "Ik vind iedereen vrij kritisch over het spel. Onze verwachtingen liggen zó verschrikkelijk hoog. Dat vind ik weleens moeilijk. Ik hoor ook de kant van de spelers. Niet alleen van Cody. Wij hebben ook Oranjeleeuwinnen die we begeleiden. Ik hoor van hen wat er gebeurt rond het groepsproces. Er komt heel veel door op spelers. Als wij Oranje meer zouden supporten en positiever zouden zijn, gaan de spelers dat veel meer omarmen en beter presteren. Daar geloof ik heilig in. Waar het avontuur eindigt? Ik denk dat we heel ver kunnen komen."
