De indrukwekkende reis van de voetbalkelder tot Premier League-sensatie
Door Chris Meijer
"Ik heb heel veel meegemaakt in het voetbal. Ik schaam me zeker niet voor mijn achtergrond en de route die ik heb genomen", sprak Wilder in een interview met de BBC. Het is juist de route naar de Premier League die zijn verhaal zo bijzonder maakt. De wieg van Wilder stond 52 jaar geleden in Stocksbridge, een agglomeratie van Sheffield ten noorden van de stad, waarna hij opgroeide in de wijk Hillsborough. Ondanks dat de arbeidersbuurt het domein van Sheffield Wednesday is, raakte het leven van Wilder al vroeg vervlochten met Sheffield United. Hij was al op jonge leeftijd op de tribunes van Bramall Lane te vinden als seizoenkaarthouder en fungeerde als ballenjongen, al leek hij aanvankelijk zijn actieve loopbaan niet te starten bij zijn favoriete club. Via vader Paul, die afkomstig was uit Liverpool en zodoende connecties had met Kevin Keegan, kwam Wilder bij Southampton terecht. Bij the Saints wist hij het eerste elftal echter nooit te halen, waardoor hij in 1986 alsnog bij Sheffield United terechtkwam.
Als rechtsback kwam Wilder in 6 jaar tot 93 optredens in de hoofdmacht van the Blades, al werd hij in die periode ook driemaal uitgeleend. Hij bracht het restant van zijn actieve loopbaan door in de krochten van het Engelse voetbal, bij onder meer Rotherham United, Notts County, Bradford City en Halifax Town. Laatstgenoemde club, waar hij zijn loopbaan in 2001 afsloot, gunde Wilder tevens zijn eerste promotie in het trainersvak. In zijn eerste 27 weken als manager van Alfreton Town op het negende niveau van het Engelse voetbal had Wilder met de titel in de Northern Counties (East) League Premier Division, de League Cup, de President's Cup en de Derbyshire Senior Cup direct vier prijzen gewonnen, wat het op dat moment net uit de League Two gedegradeerde Halifax Town deed besluiten om hem terug te halen. "Bij Alfreton Town stond de voorzitter achter de club. Omdat hij wilde winnen, maakte dat mijn werk gemakkelijker. Ik kwam vervolgens bij Halifax, waar geen ballen, geen trainingscomplex en geen spelers waren. Dat was de andere kant. Waar begin je dan? Je kan het in ieder geval wel allemaal creëren", bracht Wilder in herinnering.
Wilder moest bij Halifax Town werken met uitermate beperkte middelen, want de club kampte met ernstige financiële problemen. "Dat zijn geen leuke herinneringen, de lonen rond kerst werden bijvoorbeeld uitgesteld en het trainingscomplex kon niet worden betaald. We zouden eens opgepikt worden door een bus voor de uitwedstrijd tegen Tamworth, maar die kwam niet opdagen. We moesten zelf met auto's gaan en dat is zeker geen korte reis. Ik zei tegen de jongens: 'Het heeft geen zin om je benzinebonnetjes te bewaren, want dit wordt toch niet vergoed'. In diezelfde tijd werd mijn creditcard eens geweigerd in de supermarkt, dat is wel een persoonlijk dieptepunt. We kregen aan het einde van de maand cheques en het is altijd zaak om die zo snel mogelijk te bemachtigen, want alleen de eerste paar konden worden verzilverd en er bestond een kans dat ze geweigerd werden als je niet snel genoeg was. Ik was die dag niet wakker genoeg. Als speler had ik nooit genoeg verdiend om veel over te houden. Je moet er mee dealen. Andere mensen in mijn familie hebben er ook mee te maken gehad, dat is voor mij niet anders. Je moet overleven, kijkt weinig vooruit. Maar er is een mooi gezegde: moeilijke tijden duren niet voor altijd, maar harde mensen wel. Ik heb een goede opvoeding gehad, wat dat betreft", vertelde de oefenmeester in gesprek met de The Times. Ondanks alle problemen bleef Wilder Halifax Town maar liefst zes jaar trouw, tot de club in 2008 ten onder ging aan de financiële problemen.
Aanvankelijk ging Wilder aan de slag bij Bury als assistent van Alan Knill, curieus genoeg nu zijn eigen assistent bij Sheffield United. Na een halfjaar kwam er een vacature vrij bij Oxford United, op dat moment uitkomend op het vijfde niveau van het Engelse voetbal. "Er stond veel op zijn cv wat ons deed denken dat hij de juiste man was. Hij was nog relatief jong, maar had al veel ervaring. Het belangrijkste was dat hij wist hoe hij in een echte financiële crisis moest werken. Bij zijn sollicitatiegesprek werden we weggeblazen door het feit dat hij alles wist van ieder lid van onze selectie", zei Kelvin Thomas, destijds voorzitter bij Oxford United, tegenover de Daily Telegraph. Toen Wilder bij the U's begon, had men net vijf punten in mindering gehad wegens het inzetten van een niet speelgerechtigde speler. In zijn eerste wedstrijd werd niet alleen een nederlaag geleden, maar verloor hij ook nog eens zijn beste speler met een gebroken been. Desondanks kreeg Wilder de boel op de rit, wat al in zijn tweede seizoen resulteerde in promotie naar de League Two via de play-offs.
Wilder werd in die tijd begeleid door leermeester Sir Alex Ferguson. "Het tekent zijn klasse dat Sir Alex Ferguson op dat moment titels in de Premier League en Europa won en tegelijkertijd de tijd nam om jonge managers als ik te helpen. Sir Alex belde me en gaf me dan kleine aanwijzingen. Voor de finale van de play-offs met Oxford belde hij me met enkele tips, die er uiteindelijk mede toe hebben geleid dat we wonnen. Ik weet niet wat er met Oxford was gebeurd als we die dag hadden verloren of hoe het dan met mij was gelopen", zei Wilder in een interview met the Guardian. Een bestuurlijke wisseling van de wacht, waar Thomas plaatsmaakte voor de nieuwe eigenaar Ian Leneghan, leidde uiteindelijk het vertrek van de oefenmeester bij Oxford in. Door de starre houding van Leneghan in financieel opzicht zag hij zich genoodzaakt om publiekslieveling James Constable te verkopen aan aartsrivaal Swindon Town, tot grote woede van de fans. Northampton Town, evenals Oxford uitkomend in de League Two, bood Wilder in februari 2014 een uitweg. "Het was een bizar einde van zijn tijd bij Oxford. Hij coachte het team nog tegen Torquay United, sloeg de interviews na de wedstrijd over, stapte in zijn auto en reed naar Northampton. De voorzitter wist niet waar hij was gebleven", herinnerde Jerome Sale, journalist voor BBC Oxford, zich.
Northampton Town verkeerde destijds in degradatiezorgen, maar onder leiding van Wilder handhaafde de club zich probleemloos in de League Two. Na zijn eerste jaar doken echter weer de financiële problemen op waarmee hij al eerder in zijn loopbaan moest kampen. Een vordering van de belastingdienst op een onbetaalde rekening naar aanleiding van de verbouwing van het stadion bracht Northampton Town in diepe problemen. De salarissen van de spelers konden worden doorbetaald dankzij de Professional Footballers Association, maar Wilder en zijn staf ontvingen drie maanden lang geen loon. "Dat was moeilijk, maar je leeft simpelweg het leven en probeert ermee om te gaan. Het is zeldzaam dat clubs tegenwoordig in dergelijke situaties terechtkomen, dus je hoopt dat het uiteindelijk zichzelf oplost. Dat is uiteindelijk gebeurd. Het was moeilijker voor de mensen die de boel draaiende moesten houden, zoals de perschef, de algemeen directeur, de secretaresse en al het andere kantoorpersoneel dat niet betaald kreeg", zei Wilder in een interview met The Times. Toch slaagde hij er ondanks alle problemen in om in seizoen 2015/16 met Northampton Town naar de League One te promoveren. Wilder loste zelfs hoogstpersoonlijk de problemen bij the Cobblers op door Thomas, met wie hij eerder samenwerkte bij Oxford, binnen te halen als de nieuwe eigenaar. Thomas kon echter niet voorkomen dat Wilder Northampton in de zomer van 2016 achter zich liet, want met Sheffield United kwam er een niet te weigeren club langs.
"Het kwam uit het niets dat ze me de vraag stelden. Als ik het niet had gedaan, was ik mezelf altijd blijven afvragen wat gebeurd zou zijn. Dit is een fantastische club. Er is al veel over mijn geschiedenis als supporter gesproken, maar pas van binnenuit realiseer je wat een goede club dit is", sprak Wilder tegenover de BBC. Droomclub of niet, de Engelsman kwam bij Sheffield United andermaal niet bepaald in een gespreid bedje terecht. Wilder werd de achtste manager in zes jaar tijd en kende een desastreuze start. De eerste vier wedstrijden werden niet gewonnen en in het toernooi in de EFL Cup werd Sheffield United geëlimineerd door Crewe Alexandra. "Ik zit al zestien jaar in het spelletje en je kan mij niet in de maling nemen. Ik wist dat de spelers er alles aan deden, het deed ze pijn. Ze moesten er even tussenuit. Nadat we tegen Millwall ook de vijfde wedstrijd verloren, heb ik de bus laten stoppen bij een winkel in de buurt van het stadion. Ik heb honderd pond uit mijn zak gepakt en zei: 'Ga wat bier halen, jongens'. Ik kende de mensen op het kantoor, in de fanshop, in de jeugdopleiding en op het trainingscomplex al toen ik hier aankwam. Daardoor begreep ik wat er gebeurde en wat de supporters wilden. Mensen kunnen vragen: 'Is dat een groot probleem?' Ja, dat is het. Sommige teams hebben een bepaald, al houd ik niet van deze uitdrukking, dna, een visie hoe ze willen spelen."
Niet alleen in sportief opzicht waren er in de eerste maanden moeilijkheden voor Wilder bij Sheffield United. Door onenigheid tussen Kevin McCabe en de Saudische prins Abdullah Bin Mosaad Bin Abdulaziz Al Saud, die allebei vijftig procent van de aandelen in handen hadden, was er een machtsvacuüm ontstaan binnen de club, die het voor Wilder praktisch onmogelijk maakte om te investeren in zijn selectie. "Ik heb al de spelers binnen gebracht, vertelde ze over de plannen. Dat was mijn verantwoordelijkheid, zoals ook bij Halifax het geval was. Mijn eerste missie was om spelers zich thuis te laten voelen", verklaart de oefenmeester. Om dit te bereiken, liet Wilder als eerste de zogenaamd motiverende quotes en slogans in het stadion en op het trainingscomplex verwijderen. Zo stelde hij de afgelopen jaren op zeer inventieve wijze de selectie samen, voornamelijk door spelers weg te halen uit de lagere Engelse divisies. Het betekent dat er ook een aantal spelers met een bijzonder verhaal deel uitmaken van de huidige selectie van Sheffield United. Zo speelde Jack O'Connell op zijn zestiende nog op het elfde niveau van het Engelse voetbal, terwijl Chris Basham op zeventienjarige leeftijd nog werkzaam was bij McDonald's.
Een deel van de selectie die Wilder in 2016 in de League One samenstelde, is nu in de Premier League nog altijd aanwezig bij Sheffield United. Ondanks dat hij ook bij the Blades inventief te werk moest gaan, werd al in het eerste seizoen promotie naar de Championship gerealiseerd. Na twee jaar op het tweede niveau wist Wilder met Sheffield United zes maanden geleden door te stoten naar de Premier League, waar de club in het seizoen 2006/07 voor het laatst een zeer kort verblijf had gekend. Op het hoogste niveau presteert Sheffield United ook buitengewoon uitstekend, met de huidige achtste plaats. Wat is het geheim van het elftal van Wilder, dat los van Nederlander Michael Verrips, Bosniër Muhamed Besic en Fransman Lys Mousset volledig bestaat uit Britse en Ierse spelers? "Het irriteert me dat mensen ons 'old school' noemen. Dat zijn we niet. Het zijn gewoon onze waarden. Worden grote clubs 'old school' genoemd? Ik snap niet echt wat er 'old school' is aan tegen je spelers zeggen dat ze keihard moeten werken."
"Voetbal is een tamelijk eenvoudig spel. Om te domineren en te scoren, moet je de bal hebben. Om de bal te hebben, moet je het de tegenstander lastig maken. Dat kun je doen door keihard te werken en dat zal nooit veranderen. Wat dat betreft is er geen verschil tussen de Premier League en de Sunday League. Ik benader de jongens niet op een andere manier. Je moet in zekere zin weten wat je doet. Alle managers staan open voor nieuwe tactische ideeën. Maar de connectie met de spelers is waanzinnig belangrijk", legde Wilder uit. In de afgelopen jaren heeft hij bij Sheffield United een herkenbaar 3-5-2-systeem bedacht. Het belangrijkste aspect in het spelsysteem is het feit dat de spelers keihard voor elkaar werken en exact de taken uitvoeren die Wilder hen heeft opgelegd. Die filosofie heeft Sheffield United tot een uitermate lastig te kloppen ploeg gemaakt in de eerste seizoenshelft van de Premier League.
"Mensen zeggen dat hij een old-fashioned football man is. Daarmee wordt hij volledig onderschat. Vanwege zijn roots in Yorkshire wordt die nonsense over hem gezegd. Hij eist eigenlijk exact hetzelfde als Guardiola of Klopp van zijn spelers. Dat heeft niks met old-fashioned te maken. Als manager denkt hij juist enorm veel vooruit, hij moedigt zijn staf aan om er zeker van te zijn dat ze de modernste aspecten kunnen meenemen. Iedere club in Europa zou naar Chris Wilder moeten kijken. Als voorzitter van Sheffield United zou ik op ieder moment een telefoontje verwachten", zei Thomas, die bij Oxford en Northampton samenwerkte met Wilder. Het succes in de Premier League heeft Wilder in ieder geval niet veranderd. "Europees voetbal? Misschien een trip aan het einde van het seizoen. Weer naar Magaluf!", klonk het tegenover Sky Sports bescheiden. "Er verandert voor mij niks. Ik ga op vrijdagavond en zondagmiddag nog steeds een biertje drinken met mijn vrienden, jongens met wie ik al 20 tot 25 jaar omga. Ik woon nog steeds in de stad en pak dan gewoon de bus. Onlangs wilde de chauffeur een selfie maken. De andere passagiers moeten gedacht hebben: wat gebeurt hier? Ik zal voetbal nooit als een project zien, dat is allemaal bullshit. Ik kan dat soort teksten op zondagmiddag met een biertje ook niet uitkramen, daar prikken die jongens zo doorheen."
