De swingende Brit die als speler van Real een staande ovatie kreeg in Camp Nou
Door Sander Grasman
Laurie Cunningham groeit op in een Jamaicaanse gezin in Londen. Van jongs af aan is hij gek op voetbal én dansen. De verlegen jongen komt op het veld en de dansvloer helemaal los. Daar kan hij vrij zijn en de wereld laten zien wat hij in huis heeft. En dat is veel. Weinigen dribbelen zo makkelijk, zo vrij, zo onbekommerd en weinigen dansen zo sierlijk, ritmisch als hij.
Als George Petchey, zijn trainer bij Leyton Orient, de club waar hij terechtkomt als hij wordt weggestuurd uit de jeugdopleiding van Arsenal - omdat hij zogezegd niet uit het juiste hout gesneden is - hem steeds hogere boetes geeft voor te laat komen op training, duikt hij diezelfde avond nog het nachtleven weer in om met danswedstrijden zijn verloren geld terug te verdienen.
#OnThisDay in 1956, Laurie Cunningham was born. The first black player to play for England in a competitive match at any level and the first Englishman to ever play for Real Madrid. A different class.pic.twitter.com/nYs1qlSNrk
— MUNDIAL (@MundialMag) March 8, 2021
Maar ook op het voetbalveld valt de jonge Cunningham dus op. Met zijn snelle voeten en losse heupen swingt hij op het lagere Engelse niveau door een woud aan logge houthakkers. Onnavolgbaar is hij. Eerst bij het Londense Leyton, later een stapje hoger in een noordelijker deel van het land, bij West Bromwich Albion. Bij elke stap omhoog past de buitenspeler zich moeiteloos aan en behoort hij al snel tot de besten.
Zwarte spelers zijn eind jaren '70 nog spaarzaam op het hoogste niveau van Engeland. Racistische groeperingen als National Front zijn in die tijd populair en actief onder fanatieke voetbalsupporters en overal waar Laurie komt wordt hij getrakteerd op oerwoudgeluiden, trossen bananen, scheldpartijen en zelfs doodsbedreigingen.
Gelukkig staat hij er bij West Bromwich Albion niet alleen voor. In Cyrille Regis en Brendon Betson treft hij daar namelijk nog twee zwarte teamgenoten. Ze vinden steun bij elkaar. Zo ook wanneer Cunningham tegen Millwall de winnende maakt. Ze beantwoorden de haat van tienduizend kwade hooligans met een trots gebalde vuist in de lucht.
In a time where black players faced death threats every day, Cyrille Regis, Laurie Cunningham & Brendon Batson took on the fascist National Front and racist fans — and won.@karan_tejwani26 on how West Brom's Three Degrees paved the way for black players.https://t.co/Gt8uDFioew pic.twitter.com/zQhgGHxViG
— Breaking The Lines (@BTLvid) June 10, 2020
WBA-manager Ron Atkinson, steevast gekleed in te strak trainingspak, is het toonbeeld van de klassieke, karakteristieke Britse voetbaltrainer. En daarmee is hij exact het tegenovergestelde van zijn pupil Cunningham. In één ding is Atkinson echter onovertroffen. Als geen ander weet hij de media te bespelen. Hij bedenkt voor zijn drie zwarte basisspelers de bijnaam the Three Degrees, naar het succesvolle Amerikaanse soul-trio. Een mediahype is geboren.
Met hun spel geven met name Regis en Cunningham nog meer lucht aan die hype. Zeker als ze in een sensationele wedstrijd winnen van Manchester United, een duel dat nu nog te boek staat als The Game of the Century. Op die een-na-laatste dag van 1978 draaien de twee aanvallers hun tegenstanders volledig tureluurs. De commentator van dienst heeft in de eerste helft nog moeite om de oerwoudgeluiden te overstemmen, maar kan in de tweede helft, als Cunningham en Regis met hun indrukwekkende spel inmiddels het publiek het zwijgen hebben opgelegd, zijn superlatieven de vrije loop laten.
Datzelfde deed schrijver Nick Constable in een ode aan die wedstrijd: "Cunninghams dribbels zullen me altijd bijblijven. De elegantie, de snelheid, de pure klasse waarmee hij die treurige racistische geluiden deed verstommen. Als er ooit een vleugelspeler de verpersoonlijking van kunst is geweest, dan was het wel Cunningham op die avond."
Cunningham is dan al uitgegroeid tot de eerste zwarte speler die een shirt van de nationale ploeg heeft gedragen. Op 27 april 1977 maakte hij namelijk zijn debuut voor Jong Engeland in een vriendschappelijk duel met Schotland. Hoewel hij twee jaar later ook al zijn debuut maakt in de Engelse hoofdmacht, komt hij in zijn carrière opvallend genoeg niet verder dan zes interlands.
Waar zijn reputatie als topspeler in eigen land met dat duel op Old Trafford definitief is gevestigd, doet hij internationaal van zich spreken in een treffen met het Valencia van Mario Kempes. Aan de hand van de Argentijnse spits, die zijn land een jaar eerder ten koste van Oranje de wereldtitel bezorgde, waren de Spanjaarden de grote favoriet om de UEFA Cup te winnen, maar dat was buiten Cunningham gerekend.
In The Hawthorns, de thuishaven van West Brom, bleek de razendsnelle buitenspeler onhoudbaar voor zijn tegenstanders en dat bleef ook in Spanje - waar de wedstrijd live werd uitgezonden - niet onopgemerkt. Real Madrid zag in Cunningham het ontbrekende puzzelstukje om de weg naar de Europese top weer in te slaan en voor bijna een miljoen pond haalden de Madrilenen hem naar Santiago Bernabéu. Hij werd daarmee de eerste Brit die zou gaan spelen in het maagdelijk wit van de Koninklijken.
Laurie Cunningham, Real Madrid, posando delante del Estadio Santiago Bernabéu, 1982. pic.twitter.com/aRu7tf0UpI
— Nostalgia Futbolera ® (@nostalgiafutbo1) October 1, 2021
Hij kende een geweldige start met doelpunten tegen Valencia en Barcelona in zijn eerste twee thuiswedstrijden en zou in dat eerste seizoen uiteindelijk goed zijn voor acht doelpunten in 29 wedstrijden. Los Blancos wonnen niet alleen de landstitel en de beker, maar het hoogtepunt van het seizoen was misschien wel de staande ovatie die de ploeg, en in het bijzonder Cunningham, ten deel viel in Camp Nou.
Rechtsback Rafael Zuviría kreeg het niet alleen te verduren van Cunningham zelf, die dag zijn directe tegenstander, maar ook de Madrileense bank vermaakte zich kostelijk om diens negentig minuten durende lijdensweg. "We zullen je straks wel een foto van hem geven, zodat je kan zien hoe hij er van voor uitziet", riepen ze de steeds kleiner wordende Zuviría toe.
Na een klein uur spelen degradeerde Cunningham hem voor de zoveelste keer tot figurant, waarna de Engelsman de bal vervolgens met buitenkant panklaar op het hoofd van spits Santillana legde, die de tweede van die middag maakte. Terwijl de back wel door de grond kon zakken, ging het Catalaanse thuispubliek rechtstaan om hun waardering te tonen voor het magistrale spel van de bezoekers.
Zo goed als het hem dat eerste Spaanse jaar in de wedstrijden afging, zo moeilijk had hij het erbuiten. Zijn relatie met jeugdliefde Nikki Brown liep op de klippen en met zijn Madrileense teamgenoten vond hij geen aansluiting. Hij voelde zich verraden toen een van hen hem voor veel te veel geld een huis net buiten de stad verkocht en dat gevoel zal niet minder zijn geworden, nadat hij door een onbesuisde tackle op training zijn kniebanden afscheurde. Het zou de eerste van een hele reeks blessures zijn.
En ook zijn reputatie liep een deukje op, toen hij na het oplopen van een gebroken teen, al dansend met het gips nog om zijn voet, gefotografeerd werd in het nachtleven van Madrid. Cunningham was zich van geen kwaad bewust. Wat hij deed in zijn eigen tijd mocht hij toch wel zelf bepalen? En de blessure had hij er door het dragen van die bescherming niet erger op gemaakt. Het was aan dovemansoren gericht. Hij was onprofessioneel en leefde niet voor zijn sport, was de algemene opinie.
Nauwelijks hersteld van die gebroken teen, kreeg Cunningham in de zomer van 1982 te horen dat hij overbodig was geworden in de Spaanse hoofdstad. Real had namelijk net John Metgod gehaald en omdat daarmee de limiet van het aantal buitenlanders in de selectie werd overschreden, moest er iemand plaatsmaken. Die iemand bleek dus Cunningham. Hij werd verhuurd aan achtereenvolgens Manchester United en Sporting Gijon, maar door fysieke problemen - zowel zijn knie als teen bleef pijn doen - kon hij bij geen van beide clubs indruk maken.
Na het verstrijken van zijn contract twee jaar later, trok hij de deur van het Bernabéu definitief achter zich dicht. Het vormde het startschot van een nomadisch bestaan langs verschillende landen en competities, maar steeds met dezelfde uitkomst. De geteisterde Cunningham was niet meer de snelle, wendbare speler van weleer en dus kon hij telkens na een jaartje weer vertrekken bij Marseille, Rayo Vallecano, Leicester City, Charleroi en Wimbledon.
"Love Rayo, hate racism". Laurie Cunningham. pic.twitter.com/JGiXw5YTnT
— Sid Lowe (@sidlowe) December 20, 2013
Alleen bij de derde club van Madrid had hij zich weer even de oude gevoeld en in '89 keerde hij samen met zijn nieuwe Spaanse echtgenote en hun jonge zoontje terug bij die club. Even leek het sportieve geluk hem weer toe te lachen, toen hij met een doelpunt Rayo Vallecano promotie naar het hoogste niveau bezorgde, maar nauwelijks een maand later sloeg het noodlot toe.
Op een berucht stuk snelweg net buiten de stad, verloor hij de macht over het stuur en botste op een lantaarnpaal. Cunningham overleefde het ongeluk niet. Hij werd slechts 33 jaar oud.
